بازگشت
گذري بر شهرموزه سن پترزبورگ – از شليك توپ لنين تا شب هاي نقره اي
ارسالی صمیمی ارسالی صمیمی

 
 شهر زيباي سن پترزبورگ كه بخش اول آن به غلط در فارسي سنت تلفظ مي شود، زيباي خفته اي نام گرفته كه به دليل آرميدن در كناره هاي رودخانه نوا و خليج فنلاند و زيبايي هاي طبيعي و تاريخي بين گردشگران و مردم جهان شهرتي باورنكردني دارد.
                                 
سن پترزبورگ در جهان ماشيني شده امروزي به مانند موزه اي تاريخي است كه بند بند اجزاي آن در بافت تاريخي شهر با اهتمام ويژه اي نگهداري شده و براي جلب و جذب گردشگراني از چين ماچين تا ماورا بحار از هر گونه دخل و تصرف ساكنان آن دركالبد شهري و نماي اماكن مسكوني و ديدني جلوگيري شده است.
شهر تاريخي‌ سن‌ پترزبورگ‌ يكي‌ از شهرهاي‌ مهم‌ و از مراكز صنعتي‌ و علمي‌ و فرهنگي‌ شوروي‌سابق‌ و روسيه‌ كنوني‌ و مركز تقاطع‌ راه‌هاي‌ زميني‌ و بندري‌ و از بندرگاه‌هاي‌مهم‌ اين‌ جمهوري‌ فدراتيو محسوب مي شود.
پتر كبير در مقام معمار روسيه تزاري‌علاقمند بود روسيه هرچه بيشتر به اروپا نزديك شود، به همين دليل بسياري از رسوم اروپايي را در روسيه معمول كرد و چون مي خواست‌ پايتخت‌ كشورش،‌ پنجره‌اي‌ به‌ ‌اروپا باشد، دستور ساخت پايتخت جديدي را صادر كرد كه امروزه سن پترزبورگ و به قول روس ها ، پيترزبورگ ناميده مي شود.
بناي‌ شهر سن‌ پترزبورگ با همكاري معماران‌ روسي‌، ايتاليايي‌ و فرانسوي‌ بر روي جزيره زاياچي در دلتاي رود نوا ‌ درسال‌ 1703 آغاز شد و ابين شهر نوپا به‌ سرعت‌ گسترش يافت.
پتر در راه ساخت اين پايتخت نوين و اروپايي تلاش فراوان كرد و از جمله راههايي كه براي توسعه ساخت‌ پايتخت‌ جديد بكار گرفت، مالياتي بود كه بر مسافران بسته شد. بر اين اساس هر مسافر بايد براي ورود به شهر يك تكه سنگ با خود مي آورد ، اگر با اسب بود يك قطعه براي اسب نيز بايد جداگانه مي داد و چنانچه بار داشت يك قطعه ديگرنيز به ازاي بارش به شهر حمل مي كرد.
نخست بناي سن پترزبورگ امروزي، قلعه‎اي با 6 دژ بود كه تاكنون نيز حفظ شده و پتروپاولوفسك نام دارد. گرچه پتر كبير بنيانگذار اين شهر بود، اما به‌ خلاف‌ تصور، نام‌ شهر نه از اسم او، بلكه‌ به‌ احترام‌ پترس‌ مقدس‌ از حواريون‌ عيسي‌ مسيح‌ انتخاب‌ شده‌ است‌.
شهر در منتهي‌اليه‌ غرب‌ روسيه‌ و در شرق‌ خليج‌ فنلاند قرارگرفته است،607 كيلومتر مربع‌ ( و با احتساب حومه 1439 كيلومتر مربع) وسعت‌ دارد و جمعيت آن سال گذشته به پنج ميليون نفر رسيد. جمعيت‌ شهر در سال‌ 1750 ميلادي به‌ 95 هزار نفرو در سال‌ 1800 به‌ 220 هزار نفر رسيد.
هر چند گشت و گذاري ولو كوتاه در سن پترزبورگ اين حس را در انسان ايجاد مي كند كه انگار در شهري به درازاي تاريخ قدم مي زند، اما واقعيت اين است كه اين سكونتگاه زيبا، تاريخي 300 ساله را در عقبه خود دارد و تمامي جاذبه ها و تماشگاه هاي آن در اين مدت كه در گذرگاه تاريخ به لحظه كوتاهي مي ماند، ساخته و پرداخته شده است.
فارغ از اينكه شهر موزه سن پترزبورگ در چه تاريخي و توسط چه كسي بنا شده است، گردش در اين شهر رويايي و گذر از كانال هاي آبي و خيابان هاي محصور شده با ساختمان هاي رنگي آن حس غريبي را در انسان بر مي انگيزد كه شايد بتوان از آن با عنوان نوستالژي تاريخي ياد كرد.
انسان امروزي گم شده در ميان اميال متراكم و مبهم خود براي دستيابي به انواع و اقسام امكانات مادي و فناورانه، به هنگام گشت و گذار در خيابان ها، معابر، اماكن مذهبي و رودخانه هاي شاخه به شاخه سن پترزبورگ به صورت ناخواسته نقبي به گذشته خود و خاطرات از دست رفته پدربزرگ ها و مادربزرگ ها و دوران كودكي خود در پيچ و خم هاي خانه هاي قديمي مي زند تا شايد حسرت روزگاران سپري شده و شيريني لحظه هاي ناب سادگي را در رنگ هاي شاد و معماري زيباي روسي برگرفته شده از اروپا بازيابد.
در هر حال سن پترزبورگ به عنوان يك شهر-موزه هر چه هست، حس عجيبي را به مسافران و ميهمانان خود از ينگي دنيا مي دهد و تنوع و تعدد زيبايي ها و جاذبه هاي آن در قالب هاي متفاوت آب، بناهاي تاريخي، فضاي سبز انبوه، خيابان ها و معابر نامگذاري شده به نام شخصيت هاي بزرگ و در نهايت آميز كانال هاي آبي كوچك و بزرگ شهر با خليج غرنده و توفنده فنلاند، حس بازگشت به خويشتن خويش را در انسان صنعت زده بيدار مي كند.
دانستن اين نكته نيز خالي از لطف نيست كه سن پترزبورگ به دليل انباشت نيروهاي فكري و شخصيت هاي سياسي و فرهنگي در آن همواره مركز حركت هاي انقلابي مهم روسيه مانند جنبش دكابريست‎ها در سال 1825 تا شورش 1905 و سپس انقلاب بلشويكي 1917 به رهبري لنين بود ‌ .
در دوران‌ جنگ‌ جهاني دوم و محاصره 900 روزه توسط ارتش آلمان نازي‌ نيز مردم اين شهر، قهرماني هاي بياد ماندني از خود بجا گذاشتند‌. سن پترزبورگ تا اوايل‌ تشكيل‌ دولت‌ كمونيستي‌ ، پس‌ از پيروزي‌ انقلاب‌ اكتبر سال‌ 1917، پايتخت‌ شوروي‌ سابق‌ بود اما بعدا به دليل نزديكي به اروپا و احتمال خطر از سوي مهاجمين اروپايي جاي خود را به مسكو داد.


** تاريخ 300 ساله؛ از الكساندر دوم تا شليك توپ لنين
هر چند سن پترزبورگ در سال 1703 ميلادي با دستور و نظارت پتر كبير، امپراطور مقاوم و ملت ساز روس، ساخته شد و از آن زمان تا 1917 پايتخت روسيه بود، اما در اين مدت رويدادهاي تلخ و شيرين بسياري را از سر گذارند كه هر يك به تنهايي جايگاه ويژه و ممتازي در كتاب تاريخ قطور و پر افت و خيز روسيه دارد.
پتر كبير امپراطور روسيه كه گفته مي شود به صنعت و علاقه وافري داشت و حتي براي يادگيري صنعت كشتي سازي خود شخصا عازم هلند شد و پيش ملكه هلند آه حسرت از دل برآورد كه امپراتريس كشور مرا با كشور خودت مقايسه كن كه تو با فراغ بال بر تخت نشسته اي و حكم مي راني و من بايد جور مردمان خود را كشيده و براي ترويج صنعت در كشور در ديدار اغيار كارگري كنم، بنيان شهري را برپا ساخت كه امروزه به يكي از مقصد هاي اصلي گردشگري در جهان تبديل شده است و نماد تاريخ و مدنيت روسيه محسوب مي شود.
سن پترزبورگ به عنوان دروازه تاريخي ارتباط روسيه با كشورهاي اروپايي، در جنگ هاي جهاني خانمانسوز اول و دوم نيز جبهه نخست رويارويي اسلاوهاي روس با سربازان پروس و آلمان نازي بود و به همين دليل به نوعي شناسامه مقاومت روسيه در برابر هر گونه تجاوز خارجي محسوب مي شود.
اهميت سن پترزبورگ به عنوان جبهه نخست رويارويي با هر گونه نفوذ خارجي در خاك روسيه به اندازه اي است كه نيكلاي دوم آخرين امپراطور روس در سال هاي جنگ جهاني اول براي زدودن هر نوع القاي احتمالي درباره آلماني بودن نام شهر (بورگ آخر سن پترزبورگ، واژه اي آلماني به معناي قلعه مي باشد) آن را به پتروگراد تغيير داد.
هنوز شعله هاي جنگ جهاني ويرانگر اول تمام نشده بود كه سن پترزبورگ به عنوان مقر حكومتي 300 ساله تزارها با پيامدهاي انقلاب اكتبر مواجه شد و لنين با يك كشتي جنگي از رودخانه منتهي به خليج فنلاند ديواره هاي كاخ امپراطور را به گلوله بست تا مهر پاياني بر حكومت رومانوف ها بزند.
داستان رومانوف ها اين روزها حكايت غريبي در ميان شهروندان روس به ويژه سن پترزبورگي هاست كه با يك يا دو نسل فاصله خود شاهد عيني رويدادهاي انقلاب كمونيستي در اين شهر زيبا و تيرباران شدن اعضاي خانواده سلطنتي در يكي از زيرزمين هاي عمارات متعدد و تاريخي اين شهر بودند.
با پيروزي انقلاب بلشويكي 1917 در روسيه، پايتخت توسط لنين از سن پترزبورگ به مسكو انتقال داده شد تا ساكنان اين شهر به تدريج از روزهاي خاطره انگيز دور شوند و خاطرات آنان از آمد و شدهاي ديپلماتيك به دربار تزارها و مشق قزاقان و سربازان روس در ميدان مشق سن پترزبورگ به تدريج از ذهن ها محو شود.
انقلاب بلشويكي روسيه نيز مانند ديگر انقلاب هاي تاريخي بيش از خود، تبعات غيرقابل پيش بيني فراواني داشت كه يكي از آنها از دست رفتن عظمت روزهاي گذشته سن پترزبورگ بود و خاندان رومانوف ها به عنوان آخرين تزارهاي روس و نماد حاكميت سرمايه داري در زيرزمين يكي از قصرهاي خود توسط انقلابيون تيرباران شدند.
حادثه تيرباران خانواده رومانوف پس از آن در پرده اي از ابهام فرورفت و افكار عمومي روس ها به ويژه سن پترزبورگي ها بخش زيادي از اين واقعيت تاريخي را اسطوره اي كردند، به طوري كه بعد از گذشت نزديك به يك قرن از آن تاريخ امروز بعضي ها معتقدند كه آناستازيا دختر امپراطور از گلوله هاي انقلابيون جان سالم به در برد و در گوشه اي دورافتاده و ناشناخته به زندگي خود ادامه داد.
سن پترزبورگ در هفت دهه حاكميت كمونيست ها همچنان دستخوش كوران حوادث روزگار بود و اين بار كمونيست هاي انقلابي در راستاي ايده تعميم رويكردهاي فرهنگي و عقيدتي خود و براي بزرگداشت ياد و خاطره لنين رهبرشان، نام اين شهر را به لنينگراد تغيير دادند.
هر چند اين تغيير نام با هدف خاطره زدايي از سه قرن حاكميت تزارهاي سرمايه دار در سن پترزبورگ پس از فروپاشي ديوارهاي آهنين ديري نپاييد، اما ساكنان سن پترزبورگ مي گويند كه اين اقدام كمونيست ها دال بر جايگاه منحصربفرد شهرشان در تاريخ روسيه است.
با شكل گيري فدراسيون روسيه در سال 1992 ميلادي، سن پترزبورگ نيز به عنوان پايتتخت فرهنگي روسيه شريان جديدي به رگ هايش تزريق شد و با رفع محدوديت هاي پليسي و اختناق دوران كمونيسم، سايه رونق تجارت و گردشگري بار ديگر بر فراز اين شهر آرميده در سواحل نيلگون خليج فنلاند و تپه ماهورهاي مشرف بر جنگل ها و كانال آب جاري در شهر گسترانده شد.
امروزه سن پترزبورگ به مانند قلب پرتپش روس ها در فراخناي تمامي داشته هاي طبيعي و تاريخي و مردم ميهمان نوازش بر روي شهروندان روس و نيز گردشگراني از اطراف و اكناف جهان تبسم مي كند و مسافران اين شهر رنگي و پر از آب پس از گشت و گذاري چند روزه در ديار تزارهاي روس، اين شهر فرنگي ماب را با دامني پر از گل هاي خاطره و خوشي ترك مي كنند.

** سن پترزبورگ يا ونيز شمال
شهر موزه سن پترزبورگ در اصل از حدود 44 جزيره محصور در ميان رودخانه هاي كوچك كه بيشتر به كانال هاي بزرگ آب شباهت دارند، تشكيل شده است و به همين دليل نيز سياحان از اين شهر در آثار و نوشته هاي خود با نام ونيز شمال يا آمستردام روسي ياد كرده اند.
بدون شك گردش در سن پترزبورگ با قايق هاي موتوري داراي گنجايش هاي متفاوت از شيرين ترين و ماندگارترين خاطرات سفر به اين شهر به ويژه در شب هاي نقره اي ( كه از آن با عنوان شب هاي سفيد نيز ياد مي شود) مي باشد كه هر لحظه اش مي تواند به مانند تماشاي زيبايي ها و جاذبه هاي اين شهر شمالي بر پرده سيمگون آب هاي جاري در گذرگاه هاي منتهي به رودخانه نوا به يادماندني باشد.
از تاريخ سن پترزبورگ چنين بر مي آيد كه ساختن ديواره ساحلي رودخانه نوا و شاخه هاي متعدد آن در زمان حكومت كاترين كبير در فاصله سال هاي 1760 تا 1780 ميلادي آغاز شد و در اين سال ها كناره هاي مواج كانال هاي جاري در پايتخت روسيه براي نخستين بار با سنگ هاي مردم و گرانيت ساحل سازي شد تا ساكنان اين سكونتگاه واقع شده در منتهي اليه شمال غربي روسيه تزاري با خيال راحت در معابر مشرف بر معابر آبي به گشت و گذار بپردازند.
در زمان حاضر شهر سن پترزبورگ توسط كانال هاي آبي منشعب از رودخانه نوا به جزيره هاي كوچكي تقسيم شده كه تماشاي آن از فراز شهر منظره اي بي مانند از همزيستي آب، جنگل و انسان را به تصوير مي كشد.
در امتداد كانال هاي سن پترزبورگ، ساختمان هاي تاريخي رنگارنگ به شكلي منظم و آهنگين به صف ايستاده اند كه هر يك به تنهايي تاريخ 300 ساله اين شهر رويايي را با معماري و ستون هاي منحصربفردش بازگو مي كند.
هر چند پطركبير به هنگام تصرف سن پترزبورگ در اوايل قرن هيجدهم ميلادي از سوئدي ها، از اسراي جنگي و دهها هزار نفر از كارگران دهقان روس از سراسر اين كشور پهناور براي ساختن قلعه پيتر و پاولوفسك در مركز جزيره اي شهر استفاده كرد، اما با مرور زمان سن پترزبورگي ها اقدام به آبادي و عمران شهر به موازات رودخانه نوا و شاخه هاي منشعب از آن كردند تا سن پترزبورگ امروز با زيبايي تمام و با بناهاي تاريخي مزين به انواع تنديس هاي هنري تمام قد در مقابل چشمان مسافران به اين كلانشهر جلوه گري كند.
سن پترزبورگ در نوع خود ونيز ديگر يا آمستردام روسيه است كه ساختمان هاي رنگي آن به مانند سربازان محافظ كانال هاي آب در كنار هم و به شكلي منظم به صف ايستاده اند تا علاوه بر محافظت از اين معابر آرام بخش، تاريخ غني شهر را به مسافران و ساكنان يادآوري كنند.
مقام هاي دولتي سن پترزبورگ در يك اقدام ارزشمند و با تصويب قوانين و مقررات لازم، شرايطي فراهم آورده اند كه هيج يك از ساكنان اين شهر موزه نتوانند به طمع كسب درآمد سرشار از طريق كوبيدن بناهاي قديمي و برافراشتن ساختمان هاي شيشه اي و بتوني، هارموني حكم بر كالبد شهري را به هم بريزند و چهره تاريخ مصور اين شهر زيبا را مخدوش كنند.
در امتداد تمامي كانال هاي جاري در سن پترزبورگ ساختمان هايي خودنمايي مي كنند كه با رنگ هاي شاد به مانند آلبوم مصوري به سمت رودخانه اصلي كشيده شده اند و حتي يك بنا نيز دستخوش بيماري شهري نوسازي نشده است.
در برخي از جاها نيز كه يك بناي تاريخي در محدوده طرح ساخت مكاني نوساز و به روز قرار گرفته است، ساختمان جديد بر فراز بناي قديمي و به گونه اي ساخته شده است كه اثر تاريخي در دل محل نوساز جاي گرفته و كوچك ترين آسيبي به نما و فضاهاي دروني آن وارد نشده است و اين خود يكي از زيبايي هاي سن پترزبورگ محسوب مي شود.
در هر حال قايق سواري در كانال هاي گسترده شده در سراسر سنت پترزبورگ براي تماشاي اماكن تاريخي و ديدني آن با همراهي جت اسكي سوارهاي ماهر و صداي شكافته شدن آب در اثر برخورد بدنه جت اسكي با آب، رويداد خاطره انگيزي براي مسافران ونيز شمال به شمار مي آيد.

** اماكن ديدني سنت پترزبورگ ؛ از باغ پترهوف تا كليساي خون ريخته
سن پترزبورگ به دليل ميزباني 200 ساله امپراطوري تزارها مكان هاي ديدني فراوان دارد. در گستره اين شهر بنا شده بر بستر باتلاق هاي خليج فنلاند كمتر بنايي را مي توان يافت كه نشاني از گذشته پرافتخار آن نداشته باشد و به همين دليل شايد اطلاق عبارت شهر-موزه بهترين توصيف براي به تصوير كشيدن جاذبه هاي تاريخي و يادگارهاي سنگي و آجري اين كلان شهر 5 ميليون نفري باشد.
در جاي جاي سن پترزبورگ مي توان بناهايي را به تماشا نشست كه قدمت شان به عدد بر روي بخشي از ديوارهاي مشرف به معابر شهر حكاكي شده است و هر كدام بر غناي فرهنگي و هنري - معماري اين شهر خفته در گوشه غربي نقشه پهناورترين كشور جهان گواهي مي دهند.
كاخ پترهوف كه به آن ورساي روسيه مي‌گويند، از كاخ‌ها و باغ‌هاي ديدني سن پترزبورگ به شمار مي‌رود. اين كاخ كه در قديم قصر خصوصي پطر كبير بوده، به خاطر فواره ‌ها و عظمتش، شهرتي جهاني دارد.
مشهورترين اين فواره ها، پلكان عظيم يا گرند كاسكيد نام دارد كه از نماي شمالي كاخ تا كانال مارين امتداد دارد و از ?? فواره مختلف با بيش از ??? مجسمه برنزي تشكيل شده است.
كليساي سن ايزاك با گنبد طلايي و ستون هاي سنگ گرانيت قرمز، موزاييك هاي نفيس، سقف نقاشي شده، مجسمه ها، نقاشي ها، شيشه هاي زيبا و رنگ آميزي شده و تركيب انواع مختلف سنگ هايش يكي از مكان هاي بسيار ديدني سن پترزبورگ محسوب مي شود كه بيش از ?? سال براي ساخت آن وقت صرف شده است.
كاخ موزه آرميتاژ به عنوان يكي از موزه هاي معتبر جهان كه در سواحل رودخانه نوا قرار دارد، از ديگر جاذبه هاي گردشگري تاريخي سن پترزبورگ در كنار ديدني هاي طبيعي اين شهر به شمار مي رود.
ساختمان اين موزه در اصل محل اقامت امپراطور و كاترين كبير بوده است و در سه طبقه آن، طيف گسترده اي از هنر جهان در زمان باستان، آثار قرن بيستم روسيه و اروپا، مجموعه افسانه اي نقاشي هاي امپرسيونيسم و پست امپرسيونيسم، سقف طلايي، طلا و نقره، جواهرات سلطنتي، چلچراغ هاي كريستال و موزاييك هايي كه استادانه طراحي شده اند، چشم بازديدكنندگان را نوازش مي كند.
قصر زمستاني با شكوه مثال زدني خود 1057 اتاق و 117 راه پله دارد و بخشي از موزه آرميتاژ را تشكيل مي‎دهد. آرميتاژ مجموعه‌ هماهنگي‌ ازساختمان‌ها را در بر مي گيرد كه توسط‌ معماران‌ چيره‌دست‌ در اواخر سده 18 و اوايل‌ سدةه 19 ميلادي‌ بناشده‌ است‌.
اين كاخ‌ ‌ كه‌ در فاصله سال‌هاي‌ 1754 تا 1762 بنا شده‌ است‌، ساختمان‌ دوطبقه‌ عظيمي‌ مي باشد ‌كه‌ دور تا دور آن‌ را ستون‌هاي‌ غول‌پيكر احاطه‌ كرده‌اند. تنوع‌ فرم‌ها و مجسمه‌هاي‌ فراوان‌ و تزيينات‌ و گچ‌بري‌هاي‌ پرنقش‌ و نگار و رنگ‌آميزي‌ شاد آنها، نمايي خيالي و رويايي را موجب شده است كه‌ گواه‌ بر عظمت‌ وشكوه‌ اين‌ بناي تاريخي است.‌
موزه‌ آرميتاژ به عنوان ‌يكي‌ از غني‌ترين‌ و بزرگ‌ترين‌ موزه‌هاي‌ جهان‌ در اصل براي نگهداري مجموعه هنري خانواده سلطنتي ساخته شده است و بزرگترين موزه روسيه و سومين موزه بزرگ جهان بعد از موزه هاي انگلستان و لوور فرانسه محسوب مي شود.
آرميتاژ كه يكي از مقاصد اصلي گردشگران فرهنگي در سراسر جهان شناخته مي شود، مجموعه بزرگي از آثار هنري اروپاي غربي، روسيه و خاور ميانه را در خود جاي داده است. يكي‌ از بخش هاي جذاب و تماشايي اين‌ موزه‌ غرفه‌ فرهنگ‌ و تمدن‌ ايران‌ با اشياي گرانبها و عتيقه‌، آثار هنري‌ ،تاريخي‌ و باستاني‌ فراوان كشورمان از برهه هاي تاريخي گوناگون است.
متاسفانه غرفه ايران موزه آرميتاژ از حدود دو سال قبل به بهانه انجام تعميرات به روي بازديدكنندگان اين مكان تاريخي فرهنگي بسته شده است، ولي بنا بر برخي شنيده ها دليل اصلي آن فشار لابي صهيونيست بر گردانندگان اين موزه براي جلوگيري از آشنايي جهانيان با غناي فرهنگ و تمدن ايران اسلامي مي باشد.
در سال‌هاي‌ 1819 تا 1829 در سمت‌ مقابل‌ ميدان‌ كاخ‌ و روبروي‌ كاخ‌ زمستاني‌، ساختماني براي وزارت‌ امور خارجه‌ ساخته‌ شد كه‌ به‌ وسيله‌ طاق‌ نصرت‌ به‌ كاخ‌ زمستاني‌ وصل‌ مي شود. طراحي اين بناها به گونه اي است كه به طرزي هنرمندانه‌ زيبايي‌ معماري‌ كلاسيك‌ و سبك‌ باروك‌ را با هم تلفيق‌ كرده‌ و معمار آن‌ توانسته‌ است‌ آنها را در يك‌ مجموعه هماهنگ‌ ارائه‌ نمايد.
طاق‌ نصرت‌ سن پترزبورگ به عنوان يكي از ديدني هاي اين شهر همانند ستون‌ افتخار داخل‌ ميدان‌ كاخ به‌ نام‌ الكساندر فسكايا به‌ پاس‌ پيروزي‌ لشكريان‌ روسيه‌ بر ناپلئون‌ در جنگ‌ 1812 برپا شده‌است‌. ستون‌ افتخار از سنگ‌ يكپارچه‌ گرانيت‌ و به‌ ارتفاع‌ 5/47 متر در وسط‌ ميدان،‌ چشم انداز دلنواز و خيره كننده ساختمان‌ها و بناهاي مشرف به اين محل وسيع را كامل‌ كرده و جلوه خاصي به اين مجموعه كم مانند تاريخي معماري داده‌ است‌.
سن‌ پترزبورگ‌ همچنين‌ پارك‌ها و مراكز ديدني‌ و تفريحي‌ فراواني‌ دارد كه‌ تماشاي هر كدام‌ در نوع‌ خود تجربه گرانسنگ و منحصربفردي مي‌باشد. اين‌ شهر به‌ داشتن‌ خيابان‌هاي‌ عريض‌ مانند خيابان‌هاي‌ ساحلي‌ نوا ونفسكي‌ پروسپكت‌ معروف‌ و مشهور است‌.
خيابان نفسكي كه مجموعه اي از ساختمان هاي رنگي زيبا و چشم نواز قرن هيجده و نوزده ميلادي را در دل خود جاي داده است، شريان فرهنگي و گردشگري سن پترزبورگ است و بسياري آن را با شانزاليزه پاريس مقايسه مي كنند.
كليساهاي سنگي بر جاي مانده از سده هاي قبل، از ديگر جاذبه هاي گردشگري سن پترزبورگ هستند كه شمار زيادي از گردشگران از نقاط مختلف جهان براي تماشاي آنها و آشنايي با مهارت هاي و ظرافت هاي هنري به كار رفته در ساخت اين بناهاي مذهبي به روسيه سفر مي كنند.
از آثار ديگر و جالب‌ سن پترزبورگ مي توان به كليساي‌ جامع‌ سن‌ ايزاك‌ متعلق‌ به‌ سال‌ 1858 و مجسمه سوار بر اسب‌ پتر كبير (سين‌ سوار) اشاره كرد.
قديمي‌ترين‌ بناهاي‌ سن پترزبورگ نيز قلعه‌ قديس‌ پطرس‌ و قديس‌ بوس‌ مي‌باشد كه‌ در سال‌ 1703 ساخته ‌شده‌ و در جزيره‌اي‌ در رود نوا قرار دارد. اين‌ قلعه‌ها در دوره‌ روسيه‌ تزاري، زندان‌هاي‌ مخوف‌ سياسي ‌بود و نويسندگان‌ و روشنفكران‌ برجسته‌اي‌ چون‌ داستايوفسكي و چرينشوفسكي در آنجا زنداني ‌بودند. اين‌ قلعه‌ها اكنون‌ به‌ موزه‌ تبديل‌ شده‌ است‌.
از ديگر مكان هاي ديدني‌ سن پترزبورگ‌ مي‌توان‌ كليساي‌ جامع‌ سن‌ پطروسن‌ پل، صومعه‌ الكساندرنفسكيي، موزه‌ روسيه‌، موزه‌ آكادمي‌ هنر، موزه‌ تاريخ‌ چاپ سن‌ پترزبورگ‌، موزه‌ تاريخ‌ سياسي ‌روسيه، موزه‌ تئاتر و موسيقي‌، موزه‌ انسان‌شناسي، موزه‌ نژادشناسي‌ و جانورشناسي را نام برد.
بديهي است كه اماكن ديدني شهري مانند سن پترزبورگ را نمي توان با برشمردن توصيف كرد و حضور در اين شهر و تماشاي جاذبه هاي گردشگري اش، مصداق مثل معروف قطره اي از دريا است.

** سن پترزبورگ ، شهر پل ها
سن پترزبورگ به دليل تنوع كانال هاي آب منشعب از رودخانه نوا و تكثر پل هاي ساخته شده براي اتصال مناطق مختلف به همديگر به شهر پل ها نيز معروف است و تماشاي پل هاي فراوان اين شهر به ويژه پل هاي متحرك آن در شب ها و در زير نور ناشي از تلاقي خودنمايي ماه و خورشيد در آسمان از جاذبه هاي اصلي گردشگري آن محسوب مي شود.
بنا بر آنچه در منابع تاريخي آمده است، استفاده از پل براي تردد مردم در بخش هاي مختلف شهر سن پترزبورگ تا سال 1850 ميلادي رونق چنداني نداشت و ساكنان اين جزيره تماشايي براي آمد و شد در مناطق ديگر از پل هاي چوبي موقت استفاده مي كردند كه استقرار آنها در بازه زماني مشخصي از روز ميسر بود.
از نيمه قرن نوزدهم ميلادي به بعد و با رونق گرفتن تجارت در سن پترزبورگ، همه ساله بر تعداد پل هاي كانال هاي آب جاري شهر افزوده شد و امروزه پل هاي اين كهن شهر كلان به يكي از نمادهاي هويتي آن از ديد گردشگران خارجي تبديل شده است، به طوري كه مسافران خارجي حاضر در شهر براي تماشاي باز وبسته شدن پل هاي متحرك و عبور كشتي هاي تفريحي غول پيكر متعلق به كشورهاي اسكانديناوي از آن، ناچار از صرف هزينه مشخصي در قالب استفاده از تورهاي داخل شهري هستند.
نكته مهم در باب پل هاي متحرك سن پترزبورگ كه به اين شهر شهرتي جهاني داده است، اين مي باشد كه پل ها حدود ساعت يك نيمه شب به مدت سه ساعت براي تردد كشتي ها باز و در اين مدت ارتباط دو طرف شهر با همديگر به طور كامل قطع مي شود.
تماشاي پل هاي سن پترزبورگ، تلاش نسل هاي متمادي ساكن در اين شهر در طول 300 سال گذشته براي همزيستي هنر و فناوري را در ذهن هر بيننده اي تجلي مي كند، تا آنجا كه امروزه حاشيه پل هاي اين كلان شهر گردشگرپذير به مكان هاي زيبايي براي نمايش هنر بوستان كاري و جلوه هاي هنرهاي زيبا مانند مجمسه سازي و تصويرسازي تاريخ معاصر شهر در قالب تنديس هاي زيباي برنجي و سنگي تبديل شده اند.
در اين‌ شهر بيش‌ از 40 رودخانه‌ و نزديك‌ 20 كانال‌ جريان‌ دارد كه‌ مجموع‌ طول‌ آنها به‌ بيش‌ از 160 كيلومتر مي‌رسد. سن پترزبورگ در ابتدا متشكل از بيش از 100 جزيره بود كه با كارهاي مهندسي تعداد آنها به 44 كاهش يافت و اينك حدود 560 پل‌، ارتباط‌ بين‌ اين‌ جزيره‌ها را برقرار ميكند كه 20 پل از اين تعداد متحرك هستند و 7 پل بر روي رود نوا قرار دارند .
طول كلي پل هاي سن پترزبورگ 32 كيلومتر است و هر پل‎اسم خاص خود را دارد كه به مناسبتي انتخاب شده است؛ به عنوانم نمونه پل بوسه كه در كنار آن سربازان اعزامي به جبهه هاي جنگ دوم جهاني را بدرقه مي‎كردند و يا پل شكلات كه اولين كارخانه شكلات‎سازي شهر در كنار آن بنا شد.
مجموعه‌ پل‌هاي‌ بي‌شماري‌ كه‌ بر فرازرودخانه‌ و نهرها و كانال‌هاي‌ سن پترزبورگ توسط‌ معماران‌ و مهندسان‌ در طول زمان ساخته‌ شده‌اند، بر زيبايي‌ شهرمي‌افزايند. در سال‌هاي‌ دهه هشتاد قرن هيجدهم بر روي‌ رودخانه‌ فانتانكا هفت‌ پل‌ آجري‌ و سنگي‌ ساخته‌شده‌ بود كه‌ در حال‌ حاضر فقط‌ دو عدد‌ از آنها باقي‌ مانده‌ است‌.

** سن پترزبورگ - مهد مدنيت و علم روسيه
سن پترزبورگ به دليل موقعيت سياسي آن به عنوان پايتخت روسيه تزاري در حيات 300 ساله خود همواره يكي از بزرگ ترين مراكز علمي و فرهنگي روس ها بوده است. اهميت اين شهر در تاريخ فرهنگي و علمي روسيه به اندازه اي است كه از آن با نام پايتخت فرهنگي روسيه و پايتخت شمالي روسيه ياد مي شود.
علم و فرهنگ در اين شهر تاريخ ديرينه اي دارد و بلافاصله پس از آغاز شكل گيري كالبد شهري در سال هاي نخست قرن هيجدهم، مراكز علمي و فرهنگي متعددي همچون آكادمي‌ علوم‌ دريايي‌ در سال‌ 1715، مدرسه‌ عالي‌ مهندسي‌ درسال‌ 1719 و مدرسه‌ عالي‌ توپخانه‌ درسال‌1721 ميلادي در آن بنيان گذاشته شد.
فرهنگستان‌ علوم ‌سن پترزبورگ به مانند مادر اين نهاد علمي فرهنگي روس ها در سال‌ 1725 تأسيس‌ شد و دانشمندان‌ برجسته‌اي‌ چون‌ لامانوسف‌ بنيانگذار دانشگاه دولتي مسكو و ديگر نامداران عرصه علم و فرهنگ روسيه در آن به فعاليت پرداختند.
در سال‌ 1828 ميلادي انستيتو تكنولوژي‌ براي‌ تربيت ‌كادرهاي‌ ماهر در رشته‌ مهندسي‌ به ‌وجود آمد تا روسيه به جرگه كشورهاي داراي فناوري در حوزه هاي مختلف حيات اجتماعي وارد شود.
نخستين چاپخانه‌ به عنوان نهاد ويژه نشر سواد عمومي و افكار مترقي در سال‌ 1711 در سن پترزبورگ آغاز به فعاليت كرد و اولين‌ روزنامه‌ روسيه‌ موسوم به ودوموستي‌ كه هم اكنون نيز خلف آن به همين نام در مسكو منتشر مي شود، در اين‌ چاپخانه‌ به‌ چاپ ‌رسيد.
بنا بر آمار موجود تا سال‌ 1838 ميلادي 88 چاپخانه‌ در سنت‌ پترزبورگ‌ داير بود و كتابفروشي‌هاي‌ فراوان در مناطق مختلف شهر امپراتور و امپراتريس به برآورده كردن آرزوها و علاقه مندي هاي فرهنگي، علمي و ادبي ساكنان شهر و نيز مسافران خارجي مشغول بودند.
كتابخانه‌ها در زندگي‌ فرهنگي‌ وادبي‌ سن پترزبورگ‌ سهم‌ بسيار شاياني‌ ادا كرده‌اند. اولين‌ كتابخانه كشور در اوايل‌ قرن‌ 18 در سن ‌پترزبورگ‌ بنيان‌ نهاده‌ شد. كتابخانه‌ آكادمي‌ علوم‌ يكي‌ از قديمي‌ترين‌ كتابخانه‌هاست‌ كه‌ به‌ ابتكار پتراول‌ در سال‌ 1714 ايجاد شد. در اين‌ كتابخانه‌ 16 ميليون‌ جلد كتاب‌نگهداري‌ مي‌شود كه‌ يك‌ سوم‌ آنها به‌ زبان‌هاي‌ خارجي‌ است‌.
در سال‌ 1757 آكادمي‌ هنرهاي‌ زيباي سن پترزبورگ افتتاح‌ شد. لومونوسف و همفكر او شووالف‌ مبتكران‌ ايجاد مركز جديد فرهنگ‌ و آموزش‌ و پرورش‌ بودند كه‌ اين‌ خود زمينه‌اي‌ براي‌ ظاهر شدن‌ انجمن‌ فرهنگي‌ ـادبي‌ شد. در سال‌ 1802 ميلادي انجمن‌ فيلارموني‌ و نوامبر 1836 اولين‌ اپراگلينكا به‌ نام‌ ايوان‌ سوسانين روي‌ صحنه‌ تئاتر بولشوي‌ اين شهر اجرا و در سال‌ 1862 نخستين‌ كنسرواتوار پايتخت‌ به‌ رياست‌ روبينشتين‌ تأسيس‌ شد.
سن پترزبورگ در زمان حاضر 106 سالن‌ تئاتر دارد و هم‌ اكنون‌ بيش‌ از 20 تئاتر و يكي‌ از قديمي‌ترين ‌سيرك‌هاي‌ روسيه كه‌ تأسيس‌ آن‌ به‌ سال‌ 1877 برمي گردد، در اين شهر فعال‌ هستند. همچنين‌ 65 سينما، 52 كاخ و خانه‌ فرهنگي و 417 سازمان‌ فرهنگي‌ از جمله‌ مراكز فعال‌ در اين شهر‌ هستند.

** سن پترزبورگ - خاستگاه مكتب ايران شناسي روسيه
دانشگاه‌ سن‌ پترزبورگ‌ يكي‌ از دانشگاه‌هاي‌ بزرگ‌ و معتبر روسيه‌ و داراي‌ شعبه‌هايي‌ در تمامي‌ زمينه‌هاي ‌علمي‌ و فرهنگي‌ است‌ كه از جمله‌ آنها مي توان به شعبه‌ شرق‌شناسي‌ و ايران‌شناسي‌ اين‌ دانشگاه ‌اشاره كرد و ‌ايران‌شناسان‌ و شرق‌شناسان‌ نامداري چون‌ ژوكوفسكي‌ در آنجا فعاليت‌ داشته‌اند.
سن پترزبورگ همچنين خاستگاه مكتبي به همين نام در حوزه ايران شناسي بوده است و اغلب ايران شناسان بزرگ روس در اين مكتب پرورش يافته اند.
تدريس‌ زبان‌فارسي‌ در دانشكده‌ خاورشناسي‌ دانشگاه سن پترزبورگ از سال‌ 1818 ميلادي آغاز شد و از آن‌ زمان‌ تاكنون‌ پيوسته‌ ادامه‌ دارد. ازسال‌ 1863 تدريس‌ زبان‌ اوستا، زبان‌ فارسي‌ كهن‌ (خط‌ ميخي‌ هخامنشي‌) و زبان‌ پهلوي‌ در اين‌ دانشكده ‌آغاز شد و در حال‌ حاضر نه‌ تنها به‌ آموزش‌ زبان‌ وادبيات‌ كهن‌ ايراني،‌ بلكه‌ به‌ آثار و تاريخ‌ ايران‌ معاصر نيز مشغول است.
مكتب ايران شناسي سن پترزبورگ در سال هاي پس از فروپاشي شوروي سابق به دليل تغيير اولويت هاي فدراسيون روسيه در حوزه سياستگزاري فرهنگي و نيز مرگ ايران شناسان بنام اين شهر رو به ضعف گذاشته و از سال هاي رونق خود فاصله گرفته است.
در حال‌ حاضر 1270 كتابخانه‌ در شهر سنت‌پترزبورگ‌ وجود دارد كه شامل‌ كتابخانه‌هاي‌ دولتي‌، عمومي‌ و دانشگاهي‌، حرفه‌اي‌ و آموزشگاهي‌ مي باشد.
در كتابخانه‌هاي‌ قديمي‌ اين‌ شهر و به‌ خصوص در كتابخانه‌ دانشكده‌ خاورشناسي‌ و بخش‌ ايران‌شناسي‌، آثار و كتاب‌هاي‌ خطي‌ فارسي‌ فراواني نگهداري‌ مي‌شود. در حال‌ حاضر مجموعه هاي‌ كتب‌ خطي‌ فارسي‌ كه‌ در اين‌ شهر حفظ‌ مي‌شود، افزون بر ‌هفت‌ هزار جلد كتاب‌ قديمي‌ است‌.
بزرگ‌ترين‌ مجموعه كتب‌ خطي‌ سن پترزبورگ متعلق‌ به‌ انستيتوي‌ ملل‌ آسياست‌ كه ‌در سال‌ 1813 تأسيس‌ شده‌ و در حال‌ حاضر در اين‌ مجموعه حدود پنج‌ هزار جلد كتاب‌ خطي‌ وجود دارد. مجموعه دوم مربوط‌ به‌ آثار نقاشي‌ و خطاطي‌ كتابخانه‌ عمومي‌ به‌ نام‌ ساليتكوف‌ شدرين است.
مجموعه‌ سوم‌ به‌ كتابخانه‌ دانشكدة‌ شرق‌شناسي‌ دانشگاه‌ سن پترزبورگ تعلق‌ دارد كه در سال‌ 1819 تأسيس‌ شد و در حال‌ حاضر داراي‌ 940 جلد كتاب‌ خطي‌ قديمي‌ فارسي‌ است‌. اين‌ مجموعه‌، نادرترين‌ و پرارزش‌ترين‌ مجموعه‌ كتب فارسي‌ جهان‌ را تشكيل‌ مي‌دهد.

** از شب ها ي سفيد تا روياي سفر به هلسينكي
هر چند نوشتن درباره سفر به سن پترزبورگ و زيبايي هاي تاريخي و طبيعي آن ناخواسته انسان را به انگاره سازي و ساختن تصويري رويايي از شهري عجين شده با آب، جنگ و بناهاي ساخت دست بشري هدايت مي كند، اما واقعيت اين است كه اين شهر نيز مانند ديگر شهرهاي جهان، حيات عادي خود را دارد و ساكنان آن براي گذران زندگي دچار روزمرگي ناشي از صنعتي و ماشيني شدن حيات بشري هستند.
هر چند متمايز كردن حيات گردشگري و روزمره سن پترزبورگ از يكديگر كاري بس دشوار است، با اين وجود مردم اين شهر نيز به مانند ديگر انسان هاي كره خاكي به دليل فرورفتن در مسير تامين خواسته هاي مادي بر خلاف مسافران و گردشگران كمتر به اين همه داشته تاريخي و فرهنگي خود فكر مي كنند و بهترين خاطره شان گذر از رودخانه نوا و سفر به هلسينكي به عنوان دروازه ورود به اروپا بر عرشه كشتي هاي غول پير مسافري يا به وسيله قطار و خودرو است.
سفر به فنلاند براي مردم سن پترزبورگ به دليل القاي حس نوستالژيك بودن در اروپا، خاطره شيريني محسوب مي شود و بسياري از مردم اين شهر در هنگام گذر از خيابان ساحلي نوا با اشاره به كشتي هاي مسافري اسكانديناوي در ساحل رودخانه از شيريني هاي سفر به فنلاند مي گويند.
با توجه به اينكه عبور كشتي هاي غول پيكر مسافري فنلاندي، نروژي و سوئدي از پل هاي متحرك رودخانه نوا شب هنگام و به وقت رقابت ماه و خورشيد بر فراز آسمان شهر، معروف به نقره اي و سفيد انجام مي شود، تماشاي اين شب ها در بين مردم سن پترزبورگ و مسافران آن، شهرتي جهاني دارد.
شب هاي سفيد سن پترزبورگ كه در بين مسافران اين شهر به شب هاي نقره اي شناخته مي شود، از جاذبه هاي گردشگري طبيعي آن محسوب مي شود كه همه ساله شمار زيادي گردشگر را از كشورهاي مختلف جهان براي تماشاي اين پديده اقليمي زيبا رهسپار منتهي اليه غربي روسيه مي كند.
در تبيين علت وقوع شب هاي نقره اي بايد گفت كه سن پترزبورگ در عرض جغرافيايي 60 درجه قرار دارد و اين موقعيت مكاني باعث ايجاد اين پديده طبيعي است و در اين شب ها به دليل حضور همزمان خورشيد و ماه در آسمان شهر، امواج آب در كانال هاي شهر و رودخانه نوا با تلالو نقره فام نور اين دوه كره زيبا و حيات بخش همراه مي شود و منظره اي بديع و بي مانند را به وجود مي آورد كه خود نمايش قدرت خالق آسمان ها و زمين در اين بخش از كره خالي است.
هر چند پديده شب هاي نقره اي بيش از يك ماه طول مي كشد، اما شب هاي 25 و 26 ماه مي مصادف با 5 و 6خرداد، اوج آن است و در اين شب ها خورشيد كمتر از 9 دقيقه غروب مي‎كند و سايه روشن عصر با تاريك و روشن سحر درهم مي‎آميزد. 21 و 22 ژوئن، مصادف با اول و دوم تير نيز بلند ترين روزهاي سن پترزبورگ هستند و شب‎هاي نقره اي 26 و 27 تير ماه به پايان مي‎رسند.
در نهايت مي توان گفت كه سفر به سن پترزبورگ، تجربه اي ماندگار به آبشخور فرهنگ و مدنيت و تاريخ و علم روسيه امروزي در سه سده گذشته است و گردش در اين شهر و تماشاي زيبايي هاي طبيعي و تاريخي آن خاطراتي دوست داشتني و روحيه بخش در عمق ضمير انسان بر جاي مي گذارد.





July 7th, 2013


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي